چرا گاهی به داروهای روان‌پزشکی نیاز داریم؟

گاهی مقاومت زیادی نسبت به مصرف داروهای روان‌پزشکی وجود دارد. دلیل این مسئله، جدای از کلیشه‌های فرهنگی غلط، نداشتن اطلاعات کافی دربارۀ علت نیاز به داروها و نگرانی غیرواقعی و اغراق‌آمیز در مورد عوارض جانبی آن‌هاست. در این مقاله سعی می‌کنیم تا به این دو مورد بپردازیم و شایع‌ترین سوال‌هایی که در این زمینه مطرح هستند را جواب دهیم تا بدانیم چرا گاهی این داروها نه تنها مفید، بلکه بسیار ضروری هستند و لازم است به مقاومت مقابل آن‌ها غلبه کنیم.

۱. چرا گاهی به داروهای روان‌پزشکی نیاز داریم؟

الف. نقش عوامل زیستی و بیولوژیکی در بیماری شما جدی است

در چنین مواردی که اغلب ژنتیکی و وراثتی هستند، عوامل زیستی مانند بدتنظیمی کارکرد مغزی و هورمونی، به‌راحتی می‌توانند بر روی افکار، احساسات و رفتار ما تأثیر منفی داشته باشند. این مسئله فقط در بیماری‌های شدیدی مثل اسکیزوفرنیا وجود ندارد، بلکه در مواردی مثل وسواس یا افسردگی خفیف هم ردپای دلایل زیستی را می‌بینیم. پس دارو به کمک جسم می‌آید تا  کارکردهای مغزی و هورومونی‌ مرتبط با ایجاد شادی، رضایت، خلق ثابت، حفظ ارتباط با واقعیت و مانند این‌ها را اصلاح یا تقویت کند. در چنین مواردی، دارودرمانی در کنار درمان‌های گفتاری و رفتاری تجویز می‌شود تا از ابعاد مختلف به حل مشکل پرداخته شود.

ب. شرایط روانی شما بر جسم‌تان اثر منفی گذاشته‌اند یا مسائل روانی شما را گرفتار نشانه‌های بدنی آزاردهنده کرده‌اند

فقط شرایط جسمی نیستند که بر روان ما اثر دارند، بلکه ارتباط بین جسم و روان یک ارتباط دوطرفه و درهم‌تنیده است؛ یعنی حالات روانی هم می‌توانند بر شرایط جسمانی ما اثر بگذارند. گاهی یک مشکل روان‌شناختی از ابتدا ریشۀ زیستی قوی‌ای نداشته است، اما تجربه‌های سخت و یا نداشتن مهارت مقابله با شرایط استرس‌زا، باعث شده‌اند که هم روان و هم جسم ما تحت‌تأثیر قرار بگیرند. این مسئله یک چرخه تغییر منفی متقابل بین جسم و روان را ایجاد می‌کند و دارودرمانی می‌تواند جلوی پیشرفت این مشکل را بگیرد.  گاهی‌اوقات نیز نشانه‌های بدنی یک وضعیت روانی آسیب‌دیده آن‌قدر شدید هستند که شما را از پا انداخته‌اند مثلاً از شدت افسردگی نمی‌توانید خود را بیدار و هوشیار نگه دارید.

ج. دارو می‌تواند تأثیر روان‌درمانی گفتاری و رفتاری را افزایش دهد

گاهی شما در چنان شرایط به‌هم‌ریخته‌ای قرار دارید که ذهن‌تان به تنهایی نمی‌تواند راه‌حل‌های سالم را به کار گیرد. در چنین مواردی، داروها به‌طور موقت تجویز می‌شوند و در کنار سایر روش‌های درمانی کمک می‌کنند تا روند بهبود سرعت و سهولت بیشتری پیدا کند و از درمان نتیجۀ بهتری بگیرید.

۲. آیا داروهای روان‌پزشکی باعث وابستگی و اعتیاد می‌شوند؟

این سوال یک دغدغۀ قابل‌درک و یکی از دلایل اصلی مقاومت دربرابر داروهای روان‌پزشکی است. اما چیزی که لازم است بدانید این است که این مسئله بستگی به نوع، شدت و قدمت مشکل شما دارد. در اکثر اوقات مصرف و توصیه به استفاده از داروها می‌توانند موقتی باشند زیرا شما در کنار مصرف دارویی که روان‌پزشک‌تان تجویز می‌کند، با کمک گرفتن از یک روان‌شناس به‌تدریج شیوه‌های سالم و کارآمد تنظیم هیجان، افکار و رفتار خود را یاد می‌گیرید. در چنین شرایطی، پس از بهبود یافتن، روان‌پزشک به‌تدریج داروها را کم و سپس قطع می‌کند. 

با این حال، گاهی در این موارد مصرف دارو برای مدتی طولانی یا برای همیشه لازم است:

• وقتی ریشۀ زیستی مشکل قوی یا وراثتی است.
• وقتی مشکل عمیق و طولانی‌مدت است و مغز به تنهایی نمی‌تواند کارکرد خود را با شرایط تطبیق بدهند.
• وقتی شرایط محیطی بسیار استرس‌زا و خارج از کنترل فرد هستند.

۳. آیا تأثیر داروها سریع است؟

پاسخ این سوال کاملاً بستگی به شرایط خاص شما و نوع دارویی که مصرف می‌کنید، دارد. داروهایی مثل آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها می‌توانند در کمتر از یک ساعت تأثیرگذار باشند، درحالی‌که داروهایی مثل ضدافسردگی‌ها، اغلب به چند روز زمان برای نشان دادن اثر خود نیاز دارند. شما می‌توانید دربارۀ نحوه و زمان‌ اثرگذاری داروهای خود از روان‌پزشکتان سوال کنید تا با آگاهی بیشتر، برای دیدن تأثیر داروها آماده باشید. به‌علاوه، مکانیزم اثر داروها باهم متفاوت هستند. به همین دلیل، گاهی ممکن است نیاز باشد که بعد از چند روز مصرف، دربارۀ تأثیر داروها با روان‌پزشک خود صحبت کنید تا در صورت لزوم، داروهای جدیدی را جایگزین کند.

۴. آیا داروها عوارض جانبی دارند؟

هر دارویی، چه داروهای روان‌پزشکی و چه غیرروان‌پزشکی، ممکن است عوارض جانبی‌ای داشته باشند. در اغلب موارد، این عوارض کوتاه‌مدت هستند؛ مانند حالت تهوع یا سردرد. بهترین کار این است که بروشور داخل جعبۀ دارو را بخوانید تا با عوارض احتمالی بلندمدت و کوتاه‌مدت آن آشنا شوید. همین‌طور لازم است بدانید که دارویی که مصرف می‌کنید در چه زمانی مناسب و در چه زمانی خطرزا است؛ به‌عنوان مثال، مصرف داروهای آرام‌بخش در زمان رانندگی می‌تواند خطرساز باشد. شما حق دارید که از روان‌پزشک خود بخواهید که دراین‌باره به شما توضیح بدهد تا بدانید که کدام عوارض طبیعی و کدام‌یک دردسرساز هستند. با این حال، بهترین کار این است که پس از مصرف دارو، هرگونه عوارض احتمالی را به روان‌پزشکتان اطلاع دهید.

به یاد داشته باشید زمانی یک دارو تأییدیهٔ تجویز را به دست می‌آورد که اطمینان حاصل شود که اثربخشی آن به عوارض محتمل برتری و پیشی دارد و درعین‌حال امکان عوارض جدی و آسیب‌زننده به‌واسطهٔ آن در جمعیت سالم نادر باشد.
و فراموش نکنید که  در اغلب موارد، تأثیر منفی‌ای که مشکلات روانی بر کیفیت زندگی و حتی سلامت جسمی شما می‌گذارند، بسیار بیشتر از عوارض جانبی داروهای روان‌پزشکی است. به‌علاوه؛ هیچ چیز بااهمیت‌تر و ارزشمندتر از سلامت روان و آرامش شما نیست. پس با افزایش آگاهی خود و جامعه نسبت به مصرف این داروها، می‌توانید قدم بزرگی در راه حفظ کیفیت زندگی خود و دیگران بردارید.